Di tích chiến thắng Cổ Cò nằm trên quốc lộ 1A thuộc xã An Thái Đông, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang.

 Sáng 19/12/1946, thực dân Pháp gửi thư đòi tước vũ khí các lực lượng vũ trang và buộc Chính phủ ta phải đình chỉ mọi hoạt động chuẩn bị kháng chiến. Trưa hôm ấy, Trung ương Đảng chỉ thị: Tất cả hãy sẵn sàng chiến đấu theo kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ở Mỹ Tho (nay là tỉnh Tiền Giang) qua trinh sát, quân ta theo dõi, nắm chắc tình hình tiểu đoàn NéOn (Tiểu đoàn anh hùng quân đội Pháp trong chiến tranh thế giới lần thứ II) đang cùng quân địa phương càn quét dài ngày ở Chợ Mới, Long Châu Tiền (nay thuộc An Giang) sắp kết thúc hành quân sẽ rút về Sài Gòn. Để tiêu diệt tiểu đoàn này, Chi đội 18 (Sa Ðéc); Chi đội 17 (Mỹ Tho); Đại đội học viên Trường Quân chính Khu 8 tổ chức trận địa phục kích từ cầu Bà Tồn (Cai Lậy) đến bến phà Mỹ Thuận (Cái Bè). Ngoài ra còn có lực lượng Quốc vệ đội và du kích các xã An Thái Đông, Hoà Khánh, An Hữu, Hậu Mỹ, Thiên Hộ, Mỹ Thuận (huyện Cái Bè) cùng tham gia.

Đêm 30 Tết Đinh Hợi - 1947, tất cả lực lượng bí mật vào chiếm lĩnh trận địa. 10 giờ sáng mùng 1 tết, đoàn xe quân sự chở đầy lính Pháp có xe thiết giáp hộ tống đã lọt vào trận địa phục kích của ta. Các đơn vị nổ súng đồng loạt xung phong tấn công. Bọn địch bị đánh bất ngờ nên chống trả yếu ớt, bỏ chạy tán loạn. Sau 2 giờ chiến đấu, ta tiêu diệt tiểu đoàn cơ giới của Pháp, diệt 170 tên, bắt 15 tên, phá hủy toàn bộ 8 xe thiết giáp, 6 xe vận tải chở quân lương và thực phẩm, thu hơn 100 tiểu liên, 15 trung liên, 12 súng ngắn.

Có được chiến thắng vang dội ấy là nhờ những nguyên nhân chủ yếu như: Công tác điều nghiên chu đáo, kỹ càng, xây dựng kế hoạch tác chiến, chuẩn bị lực lượng và quá trình thực hành chiến đấu phục kích bài bản, khoa học. Bên cạnh đó là chiến thuật xây dựng lực lượng chính trị, từng bước xây dựng lực lượng vũ trang, chớp lấy thời cơ chính xác, tính thần tiến công kiên cường, quyết liệt.

Chiến thắng Cổ Cò có ý nghĩa lịch sử quan trọng đối với quân dân Khu 8 nói riêng và đồng bằng Sông Cửu Long nói chung, đánh dấu bước trưởng thành của bộ đội Khu 8 và tỉnh Mỹ Tho về trình độ tổ chức chỉ huy, hợp đồng tác chiến đồng bộ giữa bộ đội chủ lực và dân quân du kích địa phương còn non trẻ; quan trọng hơn là góp phần thúc đẩy phong trào chiến tranh du kích ở địa phương ngày càng phát triển và lan rộng. Cạnh đó chiến thắng nầy củng cố niềm tin và cổ vũ mạnh mẽ khí thế nổi dậy đấu tranh của nhân dân trên toàn Nam Bộ vào đầu mùa xuân năm 1947, là đòn đánh mạnh vào tinh thần của ngụy quân, ngụy quyền tay sai khiến chúng hoang mang, lo sợ trước sự lớn mạnh nhanh chóng của lực lượng vũ trang cách mạng. Thắng lợi của trận Cổ Cò đã gây chấn động trên toàn chiến trường Nam Bộ. 

Để ghi khắc chiến công lịch sử này, tỉnh Tiền Giang đã tiến hành xây dựng Khu Tượng đài “Chiến thắng Cổ Cò” tại ấp Thái Hòa, xã An Thái Đông, huyện Cái Bè và được khánh thành năm 2015. Sự kiện này có ý nghĩa to lớn về mặt lịch sử, chính trị và xã hội, là nơi ghi lại chiến công oanh liệt của các lực lượng vũ trang và nhân dân xã An Thái Đông. Bên cạnh đó, thể hiện tấm lòng tri ân của các thế hệ hôm nay đối với các anh hùng liệt sĩ đã chiến đấu và hy sinh vì độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc. Đây cũng là địa chỉ văn hóa để giáo dục truyền thống cách mạng, lòng yêu nước, yêu quê hương cho cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Thời gian đã qua đi trên 70 năm nhưng khí thế hào hùng vẫn còn đọng mãi trên vùng đất anh hùng nầy như một mốc son lịch sử làm điểm tựa để Đảng bộ, chính quyền, nhân dân huyện Cái Bè nói riêng, tỉnh Tiền Giang nói chung phấn đấu xây dựng quê hương ngày thêm giàu mạnh.

Khu di tích lịch sử Chiến thắng Cổ Cò được xây dựng với diện tích trên 5.000m bao gồm tượng đài chiến thắng và khu công viên cây cảnh Di tích lịch sử Chiến thắng Cổ Cò được Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích cấp quốc gia năm 2001.

VĨNH SƠN